In deze blog duiken we in de fascinerende wereld van DNA om een vaak gestelde vraag te beantwoorden: “Kunnen we de oogkleur van een baby voorspellen?”
Spoiler alert: Het is ingewikkelder dan je denkt, maar ook ontzettend interessant.
De basis van genetica
Laten we bij het begin beginnen. Ons DNA is als een gigantisch receptenboek dat precies vertelt hoe we moeten ‘bakken’. Dat wil zeggen, hoe ons lichaam zich vormt en functioneert. Dit boek is opgesplitst in hoofdstukken, beter bekend als genen. Genen zijn verantwoordelijk voor verschillende aspecten van ons lichaam, waaronder onze oogkleur.
Er zijn twee belangrijke genen die de kleur van onze ogen bepalen. Het OCA2-gen en het HERC2-gen. Deze genen bevinden zich beide op chromosoom 15 (ja, we hebben 23 paar van die!). Ze zijn als de chefs in onze genetische keuken, die het recept voor onze oogkleur regelen.
De kleurenspectrum van ogen
De meesten van ons denken aan oogkleur in termen van blauw, groen en bruin. Maar de realiteit is veel complexer. Oogkleur is geen ‘alles-of-niets’ eigenschap, maar eerder een continu spectrum dat wordt beïnvloed door verschillende genen. Het is een beetje zoals het mengen van verf. De hoeveelheid en het type pigment dat onze genen produceren, bepaalt de uiteindelijke kleur van onze ogen.
De overheersende kleur in de menselijke iris is bruin, te danken aan een pigment genaamd melanine. Mensen met veel melanine hebben meestal bruine ogen, terwijl die met minder blauwe of groene ogen hebben. Het is echter niet zo simpel als ‘meer melanine = bruine ogen’, omdat de verdeling en de vorm van het pigment ook een rol spelen.
Dominantie in de genetica
Je hebt misschien gehoord dat bruine ogen dominant zijn over blauwe ogen. Dit betekent dat als één ouder een gen voor bruine ogen heeft en de andere een gen voor blauwe ogen, de kans groot is dat het kind bruine ogen krijgt. Maar zoals met zoveel dingen in de genetica, is de realiteit complexer.
Hoewel het waar is dat het gen dat bruine ogen veroorzaakt over het algemeen dominant is, kunnen andere genen en variaties deze ‘dominantie’ beïnvloeden. Zo kunnen ouders met bruine ogen een kind met blauwe ogen krijgen, en vice versa.
Kunnen we de oogkleur voorspellen?
Nu we de basisprincipes van genetica en oogkleur hebben begrepen, is het tijd om naar de hamvraag te kijken. Kunnen we de oogkleur van een baby voorspellen?
Het antwoord is ja… en nee. Er zijn geen definitieve manieren om de oogkleur te voorspellen, maar er zijn stappen die je kunt nemen om een geschatte voorspelling te doen. De meest voor de hand liggende plaats om te beginnen, is het noteren van de kleur van de ogen van de ouders. Je kunt de nauwkeurigheid van je voorspelling verhogen als je ook de oogkleur van alle 4 grootouders meeneemt in je analyse. Als je eenmaal alle informatie hebt, kun je bepalen hoe waarschijnlijk elke kleur is. Omdat oogkleur polygeen is (door meerdere genen wordt gecontroleerd) dien je er rekening mee te houden dat je voorspellingen een beetje kan afwijken.
Waarom worden veel baby’s met blauwe ogen geboren?
Niet alle baby’s worden met blauwe ogen geboren, maar het is wel zo dat veel baby’s met lichte ogen worden geboren. De reden hiervoor is dat melanine, het pigment dat verantwoordelijk is voor de kleuring van de ogen, huid en haar, nog niet volledig geproduceerd is bij de geboorte. Melanineproductie wordt geactiveerd door blootstelling aan licht. Omdat baby’s in de baarmoeder niet aan veel licht worden blootgesteld, hebben ze bij de geboorte vaak weinig melanine in hun ogen. Dit geeft hun ogen een blauwe, grijze, of zelfs een bijna doorzichtige kleur.
Naarmate de baby ouder wordt en meer aan licht wordt blootgesteld, begint de productie van melanine, wat leidt tot een verandering in oogkleur. Dit is waarom de oogkleur van een baby kan veranderen gedurende de eerste maanden en zelfs jaren van hun leven.
Het is echter belangrijk om te vermelden dat niet alle baby’s met lichte ogen worden geboren. Baby’s van ouders met donkere ogen en huid hebben vaak bij de geboorte al donkerdere ogen omdat ze meer melanine erven. Dit is een voorbeeld van hoe genetica de fysieke eigenschappen van een baby kan beïnvloeden.
Wat is de zeldzaamste kleur ogen?
De zeldzaamste kleur ogen is groen. Wereldwijd heeft minder dan 2% van de mensen groene ogen. Deze kleur wordt veroorzaakt door een combinatie van lage tot matige niveaus van melanine (het pigment dat bruine, blauwe en grijze ogen veroorzaakt), met een variatie in het stroma van de iris die het licht verstrooit om een groene tint te geven.
Het is interessant om op te merken dat de verdeling van de oogkleur geografisch varieert. Groene ogen komen vaker voor in sommige delen van de wereld, zoals Noord-, Midden- en Oost-Europa, terwijl ze zeldzamer zijn in andere regio’s.
Een andere zeer zeldzame oogkleur is amber, ook wel ‘wolfogen’ genoemd. Amberkleurige ogen hebben een sterk geelgouden tot koperen tint, die wordt veroorzaakt door het pigment lipochroom. Hoewel deze kleur in de algemene bevolking zeldzaam is, komt het vaker voor in dierenspecies zoals wolven, haviken en katten.
Extra informatie
De kraamtijd: 10 tips voor een onvergetelijke en fijne ervaring
Rhesusfactor tijdens de zwangerschap, hoe belangrijk is dit te weten?
Bronvermelding
Tekst: Marion Middendorp
© afbeelding: 123rf.com
